انواع تجارت الکترونيک

ارتباط بین تجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و همچنان ادامه دارد.تجارت الکترونیک به شکل کنونی در سال ۱۹۹۱ محقق شد. از آن زمان هزاران کسب و کار و تجارت در دنیا شکل گرفت.درواقع تجارت الکترونیک برای آسان سازی معاملات اقتصادی به صورت الکترونیک تعریف شده و به چند شیوه انجام می گیرد: 

Business to business

B2B

تجارت فروشنده با فروشنده

B2B اولين خريد و فروش معاملات الکترونيکي است و هنوز هم طبق آخرين آمار بيشترين عايدي را کسب مي کند. در B2B تجار نه تنها مجبورند مشتريان خود را بشناسند، بلکه بايد واسطه ها را نيز شناسايي کنند. در اين مدل همه ي شرکاء و خدمات مرتبط با تجارت بين المللي از قبيل: تأمين کنندگان، خريداران، فرستندگان دريايي کالا، لجستيک (پشتيباني)، خدمات (سرويس هاي) بازرسي، اخبار بازاريابي و کاربريهاي نرم افزار را که موجب سهولت در امور توليد، خريد و فروش مي گردند در يک محل گرد هم مي آيند.

B2B در جايي استفاده مي گردد که بخواهيم خريد و فروش عمده را به کمک تجارت الکترونيکي انجام و خارج از حيطه خرده فروشان عمل نماييم. چرا که خرده فروشي در اينترنت با خطرات بسيار همراه است زيرا مشتريان تمايل ندارند تا همه چيز را از روي اينترنت خرديداري کنند و فقط روي برخي از اجناس دست مي گذارند و ساير موارد برايشان اهميت چنداني ندارد. شرکت Cisco يکي از اولين شرکت هاي بزرگي بود که در جولاي 1996 سايت تجارت الکترونيکي خود را راه اندازي کرد و بعد از آن تلاش جدي، بقيه ي شرکت ها براي چنين امري آغاز شد. يک ماه بعد شرکت هاي کامپيوتري عظيمي نظير Microsoft و IBM نرم افزارهاي تجاري خود را که امکان انجام فروش از طريق اينترنت را فراهم مي کرد به بازار عرضه نمودند.

Forrester Research که به تجزيه و تحليل فعل و انفعالات در بخش فناوري مشغول است در 1999 تخمين زد که حجم مبادلات B2B تا سال 2004 در ايالات متحده به يک تريليون دلار و در سال بعد از آن به 2/7 تريليون دلار برسد. دولت استراليا با همکاري شرکت معتبر ITOL قصد دارد در يک برنامه 5 سال مبلغ 6/6 ميليون دلار براي زير ساخت هاي تجارت الکترونيک هزينه کند. اين مبلغ صرف برنامه B2B  خواهد شد. به صورت طبيعي در B2B فروش مستقيم، منبع اصلي درآمد به حساب مي آيد، مانند وقتي که يک فروشنده محصول خود را به يک فروشنده ديگر مستقيماً مي فروشد. با اين وجود وب مي تواند روي فروش مستقيم تأثير بگذارد و اين قاعده را بر هم بزند.

در اين نظام جديد اقتصاد جهاني که به سمت تداوم ارتباطات الکترونيکي در حال پيش روي است مشکلاتي نيز وجود دارد. از جمله اينکه رو در رو نبودن مشتري و فروشنده باعث مي شود تا معامله به صورت گيرد. اين مشتريان براي دريافت اطلاعات بيشتر بايد به تلفن به مرکز اصلي وصل شوند، اما هيچ تضميني براي اينکه کسي آن سوي خط باشد وجود ندارد.

Business to Consumer

B2C

تجارت فروشنده با مصرف کننده

بيشترين سهم در انجام تجارت الکترونيکي از نوع B2C را خرده فروشي تشکيل مي دهد. اين نوع تجارت با گسترش وب به سرعت افزايش پيدا کرد و اکنون به راحتي مي توان انواع و اقسام کالاها از شيريني گرفته تا اتومبيل و نرم افزارهاي کامپيوتري را از طريق اينترنت خريداري کرد. B2C از حدود 5 سال پيش با راه اندازي سايت هايي چون amazon و CDNOW آغاز شد. Jeff Bezor مؤسس شرکت amazon، سايت خود را فقط براي فروش کتاب از طريق اينترنت راه اندازي کرد و اين ايده ساده مقدمه اي بود براي يک تحول جهاني.

در تجارت الکترونيکي B2C در يک  طرف معامله، توليد کننده (فروشنده) محصول و در طرف ديگر، خريدار (مصرف کننده نهايي) قرار دارد. موفقيت در اين مدل وابسته به تجربياتي است که به مشتري ارائه مي گردد . بايد به مشتري سرويس هاي ارائه گردد که در مدل سنتي به آنها خود خو گرفته است و شرايط مشابه را به وجود آورد. شرکت هايي نظير amazon و REI روي شهرت خود محيط نيرومند online را تدارک ديده اند که بتوانند رضايت بي چون و چراي مشتري را جلب نمايند. شکل ديگر تجربيات Online مشتري اين است که رابطه تصويري با مشتري به درستي انتخاب گردد. متن و گرافيکي که مشتري بايد با آن به جاي فروشنده تبادل نظر کند بايد خوب طراحي شده باشد.

پس از هک شدن بسياري از وب سايت هاي خرده فروشان اينترنتي مانند Creditcards و egghead و ... بسياري از مشتريان نسبت به دزديده شدن اطلاعات شخصي شان توسط هکرها بسيار حساس شده اند، که اين امر باعث کاهش معاملات الکترونيکي در مقاطع و فواصل زماني زيادي شده، اما معاملات را به نقطه صفر نرسانده است و مردم هنوز از فروشگاه هاي Online استفاده مي کنند.

هم اکنون اين روش در کشور ما موجود است و مورد استفاده قرار مي گيرد و  در اين روش خريدار به طور مستقيم با توزيع کننده از طريق اينترنت وارد معامله مي شود. هم اکنون سازماني هايي مانند شهروند چنين خدماتي را ارائه مي کنند، اما اين خدمات هنوز به صورت عامله در ميان ما جا نيفتاده است. حتي ميان کاربران حرفه اي اينترنت در ايران استفاده از اين خدمات کمتر مرسوم است

Consumer to Consumer

C2C

تجارت مصرف کننده با مصرف کننده

در اين مدل تجارت الکترونيکي، مزايده ها و مناقصه هاي کالال از طريق اينترنت انجام مي گيرد. مدل C2C شبيه نيازمنديهاي طبقه بندي شده يک روزنامه و يا شبيه به يک دکه در بازار دست دوم يا سمساري است. ايده اصلي اين مدل اين است که مصرف کنندگان با يکديگر بدون واسطه به خريد و فروش بپردازد. ebey غول حراجي Online بزرگ ترين نمونه اوليه مدل C2C مي باشد. ebey خود چيزي نمي فروشد و به عنوان واسطي بين خريداران و فروشندگان به ارائه محصولاتتي در حراجي Online عمل مي کند. به عنوان مثال ebay اجازه مي دهد فروشنده قيمت اوليه خود را در حراجي قرار دهد و سپس شرکت کنندگان در حراج قبل از اتمام مدت بايد روي کالاي به حراج گذاشته شده اظهار نظر کنند. سايت هاي اينترنتي ديگر نظير Autobytel و Carsmart نمونه هايي از مدل C2C مي باشد.

به دليل ناچيز بودن هزينه تبليغات در اينترنت استفاده از مدل C2C توسط کاربران اينترنتي جهت فروش کالاهاي مورد نظر خود توجه قرار گرفته است.

Consumer to Business

C2B

تجارت مصرف کننده با فروشنده

در حاليکه بازار مصرف کننده Online روز به روز در حال گسترش است، بسياري از خريداران دريافته اند که شيوه انتخاب محصول بسيار گسترده و ممکن است آنان را غوطه ور سازد. چرا که وقتي مصرف کنندگان، سايت هايي را در ارتباط با فروش محصول مورد نظر خود مي يابند، يافتن خود محصول در آن سايت و به دست آوردن قيمت محصول اغلب کار دشوار است.

بنابراين جهت راحت تر نمودن امر خريد، نياز به روشهاي جديد خريد و فروش اينترنتي Online است که در آژانس هاي فروش به سوددهي منتهي شود بايستي از يک استرتژي فروش استفاده نمايند مانند Priceline که خود را با اين استراتژي تطبيق داده است.

Peer to Peer

P2P

تجارت نقطه به نقطه

مدل تجارت الکترونيکي P2P براي تسويه حساب کردن شرکت کنندگان در حراج با فروشنده است که مشهورترين آنها سرويسي است به نام Paypal. تجارت P2P در چهار چوبي کار مي کند که افراد بتوانند مستقيماً باهم پول رد و بدل کنند و در حاليکه سهم اصلي داد و ستد پولي را نقل و انتقالات رو در رو بعهده دارد، فناوري تلفن هاي همراه تعداد افراد بيشتري را در داد و ستد غير حضوري سهيم مي کند. قبل از Paypal بسياري از تاجران Online در قد و قواره هاي متفاوت پرداخت مشتريها را از طريق حساب کارت هاي اعتباري تجارت دريافت مي کردند.

با استفاده از سخت افزار Mondex که زير مجموعه  Mastercard مي باشد، کاربران قادرند نقل و انتقالاات الکترونيکي پولي خود را انجام دهند و پول خود را از يک کارت اعتباري به کارت اعتباري ديگر منتقل نمايند. تحوه استفاده از تلفن همراه بدين صورت است که به جاي فناوري GSM که استاندارد معمول ارتباطي تلفن همراه در بسياري از کشورها به ويژه در اروپاست، فناوري ديگري تحت پروتکل بکارگيري نرم افزار کاربردي از طريق تجهيزات بي سيم (Wireless Application Protocol)که به اختصار WAP ناميده مي شود، جايگزين مي گردد. در اين شيوه جديد، هر تلفن همراه از طريق مرکز تلفن با يک کامپيوتر سرويسگر مرتبط مي شود و مي تواند نرم افزار مورد نياز کاربر خود را بر روي کامپيوتر مذکور فعال نمايد. بدين ترتيب استفاده کننده مي تواند اطلاعات خود را از طريق کامپيوتر سرويسگر که خود از طريق اينترنت و يا شبکه هاي ارزش افزوده (VAN) به مراکز تجاري و خدماتي متصل است ارسال و يا دريافت نمايد.

Business to Administration

B2A

تجارت فروشنده با اداره

اين نوع تجارت الکترونيکي شامل تمامي مبادلات تجاري ــ مالي بين شرکت ها و سازمان هاي دولتي است. تأمين نيازهاي دولت توسط شرکت ها و پرداخت عوارض ماليات ها از جمله مواردي است که مي توان در اين گروه گنجاند. تجارت B2A در حال حاضر دوران کودکي خود را طي مي کند ولي در آينده اي نزديک زماني که دولت ها به ارتقاء ارتباطات خود تمايل و توجه نشان دهند، به سرعت رشد خواهد نمود.

Consumer to Administration

C2A

تجارت مصرف کننده با اداره

مدل تجارت الکترونيکي C2A هنوز پديدار نشده است. ولي به دنبال رشد انواع B2C و B2A، دولت ها احتمالاً مبادلات الکترونيکي را به حيطه هايي همچون جمع آوري کمک هاي مردمي، پرداخت ماليات بر درآمد و هر گونه امور تجاري ديگري که بين دولت ها و مردم انجام مي شود، گسترش خواهند داد.

با تجربه و آزمايش تمام مدل هاي تجاري Online که تا کنون بيان شد، مشخص است که با وجودي که تجارت الکترونيک که پديده تقريباً جديد و نوپاست اما بسيار فعال است. دانشمندان صنعتي معتقدند که يافتن منابع درآمد Online مطمئن، با سعي و خطا آزمايش مي شود. مدل هاي B2C و B2B بيشترين توجه را امروزه به خود جلب کرده اند ولي مدل هاي ديگر هنوز در حال تعديل استراتژيهايشان هستند و روشهايشان را گسترش مي دهند. به هر حال عاقلانه است که ما راجع به 5 سال ابتداي کار تجارت الکترونيک مانند 5 سال ابتداي زندگي يک کودک بينديشيم.

مزاياي تجارت الکترونيکي از نوع B2C

تجارت الکترونيکي يک فناوري براي تغيير است. شرکت هايي که از آن به هدف ارتقاء سيستم فعلي خود استفاده مي کنند از مزاياي آن بطور کامل بهره نخواهند برد. بيشترين امتيازات تجارت الکترونيکي نصيب سازمان هايي خواهد شد که مي خواهند روش و ساختار تجارت خود را تغيير داده و آن با تجارت الکترونيکي همگون سازند.

* از ديد خريداران فروشگاههاي الکترونيکي، مهمترين امتيازاتي که مي توان به تجارت الکترونيکي منسوب کرد که عبارتند از:

1- کاتالوگ و مشخصات کالاها به سهولت قابل دسترسي و مشاهده بوده و مشتري همچنين قادر است براساس ويژگيهاي متعدد (همچون نام، نوع، رنگ، وزن، قيمت و ...) کالاي مورد نظر خود را جستجو نمايد. توضيح کالاها مي تواند به همراه تصاوير متعدد بوده و در عين حال مي تواند شامل تصاوير سه بعدي نيز باشد که مشتري از زواياي گوناگون کالاي مورد نظر را مشاهده نمايد.

2- کالاها و خدمات مي توانند توسط بقيه خريداران نظر دهي شوند و مشتري قادر است از نظرات بقيه خريداران در مورد کالاي مورد نظر خود مطلع شود.

3- خريد از فروشگاه مي تواند بصورت 24 ساعته و در تمام روزهاي هفته انجام گيرد.

4- بعضي از محصولات (همچون نرم افزار، کتابهاي الکترونيکي، موسيقي، فيلم، ...) در همان زمان خريد قابل دريافت از سايت فروشگاه هستند.

5- کالاها معمولاً از فروشگاههاي فيزيکي ارزان تر خواهد بود (به علت کم بودن هزينه هاي سربار فروشگاه و زياد بودن تعداد خريداران).

6- فشار و استرس معمول در هنگام خريد از يک فروشگاه فيزيکي، به هنگام خريد از يک فروشگاه الکترونيکي وجود نخواهد داشت.

7- مقايسه انواع گوناگون يک کالاي خاص در فروشگاههاي مختلف مي تواند به راحتي انجام گيرد. فاصله بين اين فروشگاهها به اندازه يک Click است.

8- خريدار قادر است کليه فروشگاهها را براي يافتن مناسب ترين قيمت بري کالاي مورد نظر خود جستجو کند.

9- خريدار پس از انتخاب کالا، بسادگي و با فشردن چند کليد قاد به انجام سفارش و پرداخت هزينه ها بوده و بعد از مدت معيني کالاي خريداري شده را در منزل خود دريافت خواهد کرد.

10- بعد از دريافت کالا، اگر مشکلي در کالاي دريافت شده موجود باشد، خريدار مي تواند به سايت فروشگاه مراجعه کرده و از امکانات ارجاع کالا استفاده نمايد.

از ديد فروشندگان و صاحبان فروشگاههاي الکترونيکي، موارد زير نيز بعنوان امتيازات تجارت الکترونيکي محسوب مي گردند:

1- هزينه راه اندازي فروشگاه الکترونيکي بسيار کمتر از فروشگاههاي فيزيکي است.

2- مشتريان، منحصر به يک منطقه يا کشور خاص نبوده و محيط فروشگاه با مرزهاي جغرافيايي محدود نخواهد بود.

3- رقابت براي جذب مشتري سبب ارتقاء کيفيت محصولات و خدمات خواهد شد.

4- مديريت فروشگاه و تعيين راهکارهاي آتي کاملاً ساخت يافته مي گردد.

5- فروشگاهها قادر خواهند بود مشتريان خود را براساس سليقه، علاقه و انتخابهاي ايشان شناسايي کرده و آنها را در انتخاب کالاي مورد نظر خود راهنمايي کنند.

6- اضافه کردن سرويسهاي جديد نظير پشتيباني خدمات، جوابگويي به سؤالات مشتريان و غيره مي تواند به سهولت انجام پذيرد.

7- رقابت و بازاريابي مي تواند با ايجاد يک بازار مناسب و حضور جذاب در شبکه جهاني اينترنت انجام گيرد.

8- ارتباط با مشتريان، توليد کنندگان، و ديگر افراد درگير، مي تواند با استفاده از صفحات WEB، نامه هاي الکترونيکي و EDI تسهيل شود.

9- سفارشات مي توانند بصورت الکترونيکي ارسال و دريافت شوند.

10- تعداد مشتريان و خريداران به سرعت قابل افزايش است.

11- نرخ سود در مقابل هزينه هاي مصرفي افزايش خواهد يافت.

12- ارتباط با توليدکنندگان کالاها، با حذف واسطه ها، بهينه مي گردد.

روشهاي ايجاد يک تجارت الکترونيکي از نوع B2C

اجزاي اصلي يک تجارت الکترونيکي از نوع B2C عبارتند از يک فروشگاه الکترونيکي (که به شکل صفحات متعدد WEB ساخته شده و توسط مرورگرهاي مشتريان مورد استفاده قرار مي گيرند) و يک سرويس دهنده WEB که کليه مسائل مديريتي فروشگاه و هرآنچه که ديد مشتريان به دور است بواسطه آن انجام خواهد گرفت.

بجز اين دو جزء اصلي، بسياري از فروشگاههاي الکترونيکي نيازمند يک بانک اطلاعاتي نيز مي باشند تا مشخصات کالاها، مشتريان و اطلاعات ديگر را در آن ذخيره کنند. همچنين اجزاي فرعي ديگري نيز ممکن است بنا به ويژگي هاي فروشگاه مورد نياز باشند. از جمله اين اجزاء مي توان براي ارسال محصولات و خدمات از طريق اينترنت نام برد.

* فروشنده اي که خواهان راه اندازي يک تجارت الکترونيکي از نوع B2C باشد، به روشهاي متعدد مي تواند اين امر را به انجام برساند. سه روش اصلي براي برقراري يک B2C عبارتند از:

1- خريد يک بسته نرم افزاري آماده که شامل يک فروشگاه الکترونيکي و ابزارهاي لازم ديگر باشد.

محصولات Easy cart، InterShop، Open Market  و Net Commerce  نمونه هايي از اين بسته هاي آماده به شمار مي آيند. اين محصولات پس از خريد، مطابق سليقه صاحب فروشگاه تغيير يافته و آماده استفاده بعنوان يک فروشگاه الکترونيکي بر روي اينترنت خواهند شد. بعضي از انواع اين بسته هاي آماده، فروشگاه را ملزم مي کنند که به ازاي هر فروش، مبلغي را به ايشان بپردازد.

2- سفارش ساخت سيستم به شرکت هايي که اينگونه امور را به انجام مي رسانند. با گسترش تجارت الکترونيکي، اينگونه شرکتها نيز رشد سريعي داشته اند و قادرند با استفاده از فناوريهاي جديد، در زماني کوتاه يک فروشگاه الکترونيکي براي متقاضيان بر روي اينترنت راه اندازي نمايند.

3- اجاره قسمتي از يک فروشگاه موجود.